به نقل از «ایرنا»

کتاب هویت اردبیل قدیم، روایت تاریخ در قاب تصویر

تاریخ انتشار: ۲۵ بهمن ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۹۸۸۷۸۱

به گزارش ایرنا، استان اردبیل در قلمرو تاریخ ایران از دیرباز فراز و نشیب‌های بسیاری داشته و  همان گونه که همگان بر آن اتفاق نظر دارند، تاریخ چون چراغی فراروی آینده است.

نشان دادن شکوه دیرین و هویت تاریخی استان اردبیل اردبیل وظیفه سنگینی است که بر دوش فرزندان راستین این دیار نهانده شده است تا گذشته پر افتخار سرزمین مادری خود را بر کتیبه ذهن بیدار فرزندان ساوالان حک کنند و درک درست از هویت تاریخی خود داشته باشند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

چنان که در مقدیه کتاب نیز مورد اشاره قرار گرفته است، هر عکس تاریخی به مثابه یک اثر هنری است و  مجموعه حاضر یادی از اردبیل قدیم و شهرهای همجوار آن که نگاهی گذرا به بخش ناچیزی از تصاویر دوره اواخر حکومت قاجاریان و دوره پهلوی اول، خط سیر تاریخی هویت این کهن دیار را نشان می‌دهد.

عکس‌های چاپ شده در این مجموعه که نتیجه فعالیت فرهنگی و هنری عکاسان ایرانی و خارجی است، از نظر ارزش تاریخ عکاسی حائز اهمیت است.

این عکس‌ها از لحاظ تک نگاری مردم شناختی و جامعه شناسی، هویت اردبیل قدیم و شهرهای همجوار آن را نشان می‌دهد و هر کدام از عکس‌ها جنبه‌های مشخصی از حیات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مردمان این دیار است که ارزشمندترین میراث گذشته به شمار می‌آید و از لحاظ رویکرد ویژگی‌های تاریخی آثار گردش روزگار را ترسیم می‌کند.

برای بررسی و پژوهش در زمینه عکس‌های قدیمی اردبیل، باید این واقعیت را در نظر گرفت که بدون داشتن یک مدل تاریخ‌نگاری مناسب علمی امکان‌پذیر نیست.

از سویی کسانی که با تاریخ «گذشته» خود زندگی می‌کنند، به منزله این نیست که با آن عجین شده‌اند؛ واقعیت این است که تاریخ نوعی بازآفرینی گذشته در تصویرپردازی ذهنی می‌باشد که در ذهن انسان اتفاق می‌افتد و به ایجاد هویت منجر می‌شود.

ممکن است جذابیت‌های تاریخی مقیاس مختلفی داشته باشد و وابسته به طرز تفکر شخصی باشد، بنابر این نگاه ما نیازمند هویت‌های متفاوتی از پدیده‌هاست که با خلاقیت و آفرینش‌ها شکل گرفته‌اند. بر این اساس برای درک درست مسائل و رویدادهای تاریخی اجتماعی اردبیل باید با دید پژوهشی و بررسی‌های علمی به موضوع نگریست تا نکات باریک آن شناسانده شود.

امروزه نگاه‌ها به وقایع‌شناسی وضعیت اقلیمی، فرهنگی، سیاسی و تاریخ تغییر یافته است و از لحاظ مطالعات پدیدارشناسی تاریخی به ایده‌پردازی  پژوهشی و تحلیلی منجر گردیده است و در جوامع انسانی تعاریف و معانی متفاوتی از فرهنگ وجود دارد، خصوصیات جالب آن این است که هویت تاریخی هر ملت تابع ساختار فرهنگی و اجتماعی آن ملت شکل گرفته است و بدین ترتیب عکس‌های این مجموعه حاوی واقعیت تاریخی است که بر مبنای شیوه دید عکاسان شکل گرفته است.

وجه تسمیه اردبیل

اردبیل یکی از واژه‌های مهم تاریخ فرهنگ ایران است؛ معادل رایجی که برای آن به کار گرفته شده آرتا ویل (Ata-Ville) به معنی شهر آرتا برابر با شهر پارسایی، ثروت و نیکویی است.

قابل ذکر است که در زبان اوستایی (Arta) و اشا یک مفهوم و یک ریشه دارند و (RT) اوستایی در گونه دیگر زبان به ش بدل می‌شود که شواهد زیادی برای این تبدیل وجود دارد.

به نظر می‌رسد واژه انگلیسی (Art) هم از همین تبار (Arta) باشد؛ زیرا هنر با ثروت، پارسایی و نیکویی ارتباط تنگاتنگ معنوی دارد و از نظر لفظی نیز ۲ واژه همانند هستند.

با این حال نگارنده این اسطوره ریشه دیگری برای اردبیل در نظر گرفته که با ریشه فوق مغایر نیست، زیرا از یک سو هر ۲ یک ریشه و مفهوم مشابه دارند و از سوی دیگر ریشه دوم می‌تواند از ریشه نخست گرفته شده باشد.

این ریشه از ۲ واژه (Ardini) یه معنی ایزد خورشید و آفتاب (Ili) یعنی جایگاه گرفته شده است؛ هر ۲ واژه و ریشه اورارتو و به عبارت بهتر اورارتور- میتانی دارند.

از آنجا که واژه‌های مخدوم به (Ili) در زبان اورارتو فراوان هستند و منطقه اورارتور سرزمین اردبیل کنونی را در بر می‌گرفته است، این اشتقاق منطقی‌تر به نظر می‌رسد.

نمونه واژه‌هایی از این رده را می‌توان (Argishtiili)، یعنی شهر آرگیستی برشمرد.

(Ardini) به معنی خورشید، خود مظهر پارسایی و پاکی هم هست؛ بنابراین تنافر و تناقضی میان ۲ ریشه وجود ندارد.

نگارنده بر این باور است که ساکنان نخستین آذربایجان به ویژه اردبیل، ریشه مشترکی با مردم اورارتو- میتانی داشته‌اند؛ از آنجا که آذربایجان سرزمین زرتشت بوده، ریشه دوم را هم که با ریشه نخست نزدیکی دارد، می‌توان در مورد اردبیل به‌کار برد.

خط سیر عکاسی در اردبیل

بنابر تاکید نگارنده، آغاز عکاسی در اردبیل به دوران قاجار برمی‌گردد و با عکس‌های موجود از این دوره می‌توان به رسم زندگی سنتی، پوشاک، ابنیه و عمارات پی برد که گویای بسیاری از واقعیت‌های تاریخی است.

با آغاز عکاسی در ایران، در شهر اردبیل نیز فعالیت‌های چشمگیری آغاز شد. در میان ساکنان مشهور است که شخصی به نام چالیک نخستین عکاس شهر بوده است ولی آنچه مسلم است، شخصی به اسم علی خان والی پیش از دیگران در به تصویر کشیدن فضاهای اردبیل موثر بوده است.

علی خان والی از جمله هنرمندانی است که هنر عکاسی را برای نخستین بار وارد دیار اردبیل کرد. علی خان فرزند قاسم خان والی به سال ۱۲۶۲ ه.ق در تهران متولد شد و در ۹ سالگی همراه پدرش به سن پترزبورگ در سوریه رفت و در آنجا مشغول تحصیل زبان فرانسه، تاریخ، جغرافیا، مقدمات هندسه و عکاسی شد.

در زمینه عکاسی غیرفوری و هنری از پیشکسوتی از عکاسان قدیمی به نام چالیک یاد می‌شود که آثار پرتره و گروهی وی در برخی اداره‌ها و خانواده‌های قدیمی نشانه‌ای از تسلط وی به فنون و دانس روز عکاسی می‌باشد؛ به طوری که اکثر مردم وی را به عنوان نخستین عکاس اردبیل می‌شناسند.

هرچند از بدو پیدایش عکاسی درایران، اردبیل نیز به سبب موقعیت تجاری و راهبردی از تیررس این هنر در امان نماند، ولی در اصل او نخستین کسی بود که نخستین مغازه عکاسی را در اردبیل دایر کرد.

بیشتر کارهای وی بر روی کاغذ اگفا در اندازه‌های مختلف چاپ شده‌اند.

قدیمی‌ترین عکاس اردبیل پس از چالیک، میرزا احمد اردبیلی بود؛ زیر و بم عکاسی را در تبریز فرا گرفت و در حدود ۱۳۰۰ ه.ش عکاسی را پیشه قرار داد و در مغازه کوچکی در خیابان امام خمینی (ره) کنونی مشغول شد.

وی که از عکاسان هنرمند و با ذوق در دوره پهلوی اول به شمار می‌رفت، عکس‌های خوبی متناسب با روز می‌گرفت، در دستکاری (رتوش) عکس دست داشت و برخی دیگر از عکاسان اردبیل مانند خان بابا امیری و عباسقلی سپهری عکاسی را از او آموخته بودند.

حمید رهبری متولد ۱۳۱۸ خورشیدی فرزند میرزاآقا نجارباشی در سال ۱۳۳۷ در اردبیل اقدام به عکاسی نمود؛ او پس از پایان تحصیلات دوره متوسطه به تهران عزیمت نمود و در چهارراه امیریه ایستگاه البرز عکاسخانه کالر فیلم را دایر نمود و در سال ۱۳۴۸ به عنوان عکاس و خبرنگار در خبرگزاری پارس فعالیت داشت.

از حبس شاهزادگان قاجار تا صدارت میرزا نصراله

در بخشی از کتاب که به عکس‌های بسیاری مزین است، می‌خوانیم: با انتشار خبر مرگ فتحعلی شاه، شاهزادگان در پایتخت و اغلب ولایات ایران به ادعای سلطنت برخاستند؛ در تهران ظل السلطان به کمک بعضی از برادران خویش بر تخت سلطنت نشست، خود را عادل شاه نامید و به نیروی بذل و بخشش، چند نفر از سرداران مقیم پایتخت را نیز با خود همداستان کرد.

شجاع السلطنه و فرمانفرما با محمد میرزا ولیعهد در فارس و اصفهان قیام کردند؛ در همین اوقات سفیران روس و انگلیس خود را به تبریز رساندند و چند نفر از افسران انگلیسی که ریاستشان با راولینسین بود، افاج آذربایجانی را جمع کردند و به اتفاق محمد میرزا عازم تهران شدند.

میرزا ابوالقاسم قائم مقام که وزارت ولیعهد را بر عهده داشت، ۲ نفر از برادران او به نام جهانگیر میرزا و خسرو میرزا را گرفتار و در اردبیل کور کرد.

محمد میرزا در اوایل رمضان ۱۲۵۰ وارد تهران شد، در ۱۵ همان ماه تاجگذاری کرد و به سلطنت ۹۰ روزه طل السطان پایان داد؛ میرزا ابوالقاسم فراهانی مشهور به قائم مقام در تحکیم اساس سلطنت محمد شاه برای از میان برداشتن شاهزادگان مدعی سلطنت نقش اساسی داشت.

محمد شاه در نهایت فرمان قتل میرزا ابوالقاسم صدر اعظم را صادر کرد؛ سپس اسماعیل خان قراچه داغی، رئیس فراش‌های خلوت او را به قتل رساند.

شماری از شاهزادگان و امیرزادگانی که سال ۱۲۵۰ ه.ق در نارین قلعه اردبیل زندانی بودند، عبارت است از: علیشاه ظل السلطان، حسنعلی میرزا شجاع السلطنه، محمدتقی میرزا حسام السلطنه، علی نقی میرزا رکن الدوله، امام وردی میرزا ایلخانی، شیخ علی میرزا، محمدحسین میرزا، حشمت الدوله، اسماعیل میرزا، محمود میرزا، بدیع الزمان میرزا ولد ملک آرا،  مصطفی قلی میرزا، خسرو میرزا، احمد میرزا، جهانگیر میرزا، بدیع الزمان میرزا ملقب به صاحب اختیار.

محمد شاه سپس میرزا نصراله اردبیلی را که درویش مسلک و صوفی بود، به وزارت دعوت نمود اما نپذیرفت؛ لاجرم لقب صدارت ممالک و تربیتی علما بر وی مقرر شد و صدرالممالک ایران نام گرفت و در نهایت حاجی میرزا آغاسی به مقام صدر اعظم انتخاب گشت.

میرزا نصراله متخلص به نصرت از شاعران تصوف سده ۱۳ ه.ق اردبیل بود که اصفهان تحصیل کمالات کرد؛ به عراق، فارس، کرمان و خراسان مسافرت نمود و به صحبت بسیاری از عارفان و دانشمندان رسید.
سرانجام در اصفهان به خدمت حسین علی شاه مشرف شد و از او تلقین و ارشاد یافت.

نایب السلطنه عباس میرزا او را برای تعلیم فرزندش محمد میرزا به تبریز خواست و چون محمد میرزا به سلطنت رسید، میرزا نصرالله را به وزارت و صدارت اعظمی دعوت کرد.

مصحح دیوانش می‌نویسد که مقام عرفانی او مانع از قبول این سمت گشت و لقب صدرالممالک و تربیت علما و فقرا بر وی مقرر شد و به اردبیل بازگشت اما در نسخه‌های خطی جلد سوم و دانشمندان آذربایجان مسطور است که او در فاصله صدارت حاج میرزا آغاسی و قائم مقام، ۲ ماه از سوی مهدعلیا  وزیر بوده است.

به هر روی صدرالممالک پس از مرگ محمد شاه روانه قم و عراق شد و هنگام بازگشت در تاریخ ششم محرم سال ۱۲۷۱ در کرمانشاه درگذشت و در کربلا در جوار مقبره حسین علی شاه به خاک سپرده شد.

کتاب هویت اردبیل قدیم در ۶ جلد از سوی چاپ آذر آبادگان روانه بازار شده است.

برچسب‌ها عکاسی کتابخانه ایرنا اردبیل کتاب تاریخ ایران

منبع: ایرنا

کلیدواژه: عکاسی کتابخانه ایرنا اردبیل عکاسی کتابخانه ایرنا اردبیل کتاب تاریخ ایران اخبار کنکور اردبیل قدیم محمد میرزا محمد شاه عکس ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۹۸۸۷۸۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

انتشار ۳ نمایشنامه

در آستانه برگزاری نمایشگاه کتاب، سه کتاب نمایش‌نامه با عنوان‌های «رازی بین من و تو»، «در تنم زمستان شد» و «روایت نه چندان پیچیده از یک عشق به طعم شمشیر» راهی بازار کتاب شد.

به گزارش ایسنا، «رازی بین من و تو» با شمارگان ۳۰۰ نسخه، «در تنم زمستان شد» با شمارگان ۵۰۰ نسخه و «روایت نه چندان پیچیده از یک عشق به طعم شمشیر» با شمارگان ۵۰۰ نسخه در انتشارات سوره‌ مهر به چاپ رسیدند.

 در معرفی این نمایشنامه‌ها آمده است:  «رازی بین من و تو» به قلم محمدرضا امیرخانی تصویری از زندگی علی، جانباز اعصاب و روان است. علی هنرمند پتینه‌کاری است که در جبهه‌های جنگ دچار موج انفجار شدیدی شده و همچنان با این توهم که هم‌رزمش را کشته است، دچار عذاب وجدان است. در ادامه دکتر بخشی برای رهایی او از این توهم دست به کار می‌شود.

«در تنم زمستان شد» اثری از مصطفی سیفی برشی از زندگی رونیا یک دختر کرد ایزدی است که چند سال اسیر داعش بوده و اکنون پس از فرار از دست داعش به آلمان گریخته، اما یک روز مرد داعشی که سال‌ها رونیا را اسیر کرده، وارد خانه او می‌شود.

«روایت نه چندان پیچیده از یک عشق به طعم شمشیر» نمایش‌نامه دیگری است که به قلم محمدرضا آریان‌فر به چاپ رسیده است. آریان‌فر در این کتاب، چهار نمایشنامه شامل «روایت نه چندان پیچیده از یک عشق به طعم شمشیر»، «آن‌گاه که خدا از دهان سنگ ترانه می‌خواند»، «کسی در خواب‌هایم قدم می‌زند» و «سراغ خواب‌هایم را از باد بگیر» را به نگارش درآورده است.

انتهای پیام